Пэўны час таму узнялася мода на стаіцызм у англамоўным інтэрнэце, зараз нібы згасла, рэшткі прабіваюцца да нас у кірылічны.
Стаіцызм заўсёды выклікае нейкую насцярожаную рэакцыю. Спачатку інтуітыўную, але, разабраўшыся, цалкам лагічную.
Падаецца, што стаіцызм ёсць гэткім “хрысціянствам для атэістых”, то бок філасофія паразы і слабасці але без рэлігійных (а дакладней, Дыянісійскіх) містэрый. Зрэшты, што тое, што гэтае ― выбудоўваюць аднолькавы светагляд і вядуць да аднолькавых вынікаў.
На паверхні, стаіцызм, як і хрысціянства, напружвае сваімі асобамі і агульнай двудушнасцю.
Зянон, дзіўная фігура, карычневы семіт-гамасэксуаліст і заможны гандляр, што далучыўся да дэгенератаў-цынікаў Кратэта і Іпархіі, і ўсяляк ампліфікаваў і адаптаваў іх вучэнне. Кратэт з Іпархіяй былі гэткімі хіпанамі або панкамі таго часу, “тусаваліся” на ганках (stoa) і ў галерэях публічных будынкаў, займаліся сэксам на людзях і тварылі іншы “прагрэсівізм”, прасоўваючы “дабрыню і свабоду”.
кратэт з іпархіяй, фота
/Цікава што усе гэтыя заняпадніцкія паразніцкія філасофіі корпаліся ў Атэнах якраз калі убагоўлены сонечны Аляксандр загінуў, заваяваўшы увесь вядомы свет. Гэта былі ніяк не вучэнні, здольныя абслугаваць салярную, заваёўніцкую, гераічную імпэрыю, а наадварот, нешта што знішчыць яе знутры/
Сэнэка быў ультра-багатым бізнэсоўцам, набліжаным да Нэрона, і рухаўся з шэрымі схемамі і драпежнымі паводзінамі; а калі стаў старым і хворым, пачаў пісаць аб прастацé і цярпенні.
Марк Аўрэлій быў траўмаваны нявернасцю жонкі што спала з гладыятарам, а калі злавіў іх – забіў яго і змусіў яе прыняць ванну з крывёю каханка. Нават калі тая гісторыя – выдуманая, выхаваны Маркам сын Камодус – абсалютна няўразлівая фігура, бяздарны кіраўнік, ад каторага вымушаны быў пазбавіцца сенат, і каторы скончыў Pax Romana, час росквіту і адноснага міру рымскае імперыі.
Эпіктэт быў літаральным рабом і жыў у галечы, прапаведваючы галечу – што выдатна клалася пад пазнейшы апгрэйд – хрысціянскі канон “рэлігіі рабоў”.
Калі глядзець сутнасна, стаіцызм проста не нясе ніякай асобнай мэты і станоўчага зараду.
Патрэбы з стаіцызме няма, калі чалавек жыве са здаровым язычніцкім светаглядам.
Ясна, што ўсім кіруюць вышэйшыя законы – Багоў, Прыроды, Лёсу; ясна што трэба цярпліва адольваць цяжкасці; ясна што ўсе смяротныя.
Але наколькі карысна ў гэтым варыцца? Бо стоікі хаця і імкнуцца паказаць як гэта ўсё ім няважна і нястрашна, усё ж думаюць аб толькі аб тым. Гэта як пастаяннае чытанне дрэнных і страшных навінаў, doomscrolling.
Адзіны чын сапраўды даць гэтаму ўсяму рады – быць актыўным, дужым, справядлівым, ды імкнуцца да перамог. Для гэтага непатрэбны стаіцызм; больш за тое, ён замінае і аслабляе, бо рэфлексія забірае рэсурс. Калі ты рэфлексуеш – ты не змагаешся; калі ты змагаешся – ты не рэфлексуеш.
Стаіцызм – гэта адна з праяваў заняпаду; як нарадзіўся ён у занепадаючым грамадстве, так і папулярны робіцца ў падобных жа. Але ж і дадае да заняпаду таксама, бо дае маральнае абгрунтаванне адчаю і бяздзейнасці, не пакідаючы шансу паўстаць адноўленаму здароваму светагляду.
Нядзіўна што ў сучаснасці ён набыў новае жыццё. Стаіцызм – гэта гатунак хрысціянства што цаляе ў не-рэлігійную публіку, але вядзе туды ж: у скарэнне, паразу, абыкавасць да спадчыны, двудушша. Філасофія старасці і хваробы.
Але ж зараз мы вылузваемся з іншага боку старасці, у перараджэнне, перыяд магчымасцяў, змагання, пераразмеркавання энергій. Мы мусім узяць тое што нам належыць. Шчыры, вітальны, Гамэраўскі светагляд – вось што патрэбнае.